Artist in focus: Peter Nestler

“I don’t have a method. I have always just tried to get to the bottom of things and of the subject matter. Then the films happen, they just turn out the way they do. I can’t explain this through any kind of method. With every film I start from scratch and think exactly about what I am going to do. And then I still end up with solutions that will result in a film that is related to the others. Yet, when I apply a well-tried method to a new topic or subject, I often notice, quite early on, if it works or not. I can’t force something into a form that has been used before; I have to arrive at that form anew and automatically.” (Peter Nestler)

Jean-Marie Straub omschreef Peter Nestler ooit treffend als “un documentariste non réconcilié”. Hier is een filmmaker, zo meende hij, die niet probeert een werkelijkheid vast te leggen om ze te doen overeenstemmen met vooropgestelde denkbeelden. Hij besteedt eenvoudigweg aandacht aan wat zich voor hem bevindt: aan mensen en hun alledaagse omgeving, hun rollen in productie- en veranderingsprocessen, hun getuigenissen van onrechtvaardigheid en verzet. Bovenal laat hij mensen praten in plaats van voor hen te spreken en stelt hij vertrouwen in wat zij te zeggen hebben in plaats van te herhalen wat ze verwacht worden te zeggen. Door de uiterste aandacht te besteden aan tastbare werkelijkheden en stemmen die al te vaak worden genegeerd of verwaarloosd, slaagt de filmmaker erin de wereld op een nieuwe manier te kaderen. Hartmut Bitomsky, een andere openlijke bewonderaar van Nestlers werk, omschreef deze aanpak als één van “Finden, Zeigen, Halten” (vinden, tonen, vasthouden): zoals een archeoloog die geduldig en zorgvuldig peilt naar sporen van geschiedenissen die het heden blijven achtervolgen.

In Die Donau rauf (1969), één van Nestlers sleutelfilms, gemaakt in samenwerking met zijn vrouw Zsóka, wordt een trage vaart op de Donau een reis doorheen de geschiedenis. Bergen, bruggen, sluizen, steden en bewoners komen stroomopwaarts voorbij, terwijl geleidelijk aan de veelvoudige geschiedenislagen van de rivier bovendrijven. Dit is in zekere zin hoe al Nestlers films te werk gaan: in een voortdurende stroom van ruimtes, gezichten, gebaren, getuigenissen en representaties die gestaag richting een historische coherentie bewegen. Vaak wordt deze coherentie gehandhaafd door de stem van Nestler zelf, een opmerkelijke bariton die al even vastberaden als franjeloos onze aandacht voor de zich voor onze ogen ontvouwende realiteiten verscherpt. Of het nu gaat om zijn vroege portretten van rurale en industriële gemeenschappen aan de zijlijn van het Wirtschaftswunder, om zijn ‘biografieën van objecten’ die het leven van materialen en hun productieprocessen documenteren, of om zijn talrijke onderzoeken naar geschiedenissen van vervolging, onderdrukking, verzet, fascisme en de schrikwekkende voortzetting ervan: Nestler is nooit opgehouden met het blootleggen en onthullen van wat gewoonlijk wordt over het hoofd gezien of bewust onderdrukt, in weerwil van historische amnesie en politieke inertie.

Peter Nestler maakte meer dan zestig films. Zijn eerste werk maakte hij in Duitsland, waar het op een manifest gebrek aan waardering stootte. In 1966 emigreerde hij naar Zweden, waar hij meer dan vijftig tv-producties zou realiseren. Sinds de jaren negentig maakte hij een verscheidenheid aan films die zijn documentaire verkenningen zijn blijven verrijken met nieuwe gevoeligheden en tonaliteiten. Ondanks al hun rijkheid en diversiteit, al hun helderheid en veerkracht, bleven Nestlers films evenwel grotendeels onzichtbaar. Met dit bescheiden programma hopen we bij te kunnen dragen om dit krachtig oeuvre de erkenning en weerklank te geven dat het hartgrondig verdient. Welk geschikter moment voor het delen van deze films die, zoals Straub heeft aangegeven, “veeleisend zijn ten aanzien van de wereld, zodat deze kan veranderen”?

 

Met de steun van Goethe Institut Brüssel
Dank aan Deutsche Kinemathek, Cinemateca Portuguesa, Apordoc, Barbara Ulrich