Deze volledige retrospectieve van het werk van Danièle Huillet en Jean-Marie Straub wordt in twee delen gepresenteerd. Het eerste deel, dat op 05.10 van start gaat en waarvan u de selectie hieronder kunt ontdekken, sluiten we af met Trop tôt / trop tard, de Frans ingesproken versie van een deels in Frankrijk, deels in Egypte opgenomen film. Het tweede deel, dat van december tot februari zal lopen, beginnen we dan met de Engels ingesproken versie van dezelfde film, Too Early / Too Late.

Jean-Marie Straub (1933-2022) en Danièle Huillet (1936-2006) ontmoetten elkaar in 1954 op de schoolbanken van het Lycée Voltaire (Parijs), dat ze snel zouden verlaten, in een voorbereidende klas voor het IDHEC (Institut des hautes études cinématographiques), en bundelden hun krachten als levenspartners en in de praktijk die hun leven zou worden: films maken. Zolang zij leefde, maakte hij geen film zonder haar, en zij niet zonder hem. Zelfs na haar dood zijn er films waar ze onlosmakelijk mee verbonden is (Itinéraire de Jean Bricard; Dialogues d’ombres).

Deze retrospectieve is het resultaat van een dubbele wens: de films tonen die Straub na 2006 maakte, waarvan de meeste digitaal werden gedraaid (en waarvan er nog bijna geen enkele in Brussel werd vertoond), en in hetzelfde programma en soms binnen dezelfde vertoningen de films tonen die ze samen maakten tussen 1962 en 2005 (te beginnen met de films die in Brussel worden bewaard).

Een van de opmerkelijke kenmerken van de films van Huillet-Straub en Straub is dat ze in drie talen zijn gedraaid: in het Duits, Frans of Italiaans, en ook de aandacht die aan elk van deze talen wordt besteed, aan wat ze in zich dragen van de geschiedenis van een land (de regisseurs leefden zowel in Duitsland, Frankrijk als Italië).

In 1958 weigerde Jean-Marie Straub dienst in Algerije. Als dienstweigeraar verliet hij Frankrijk en trok naar Duitsland, waar Huillet-Straub werkten aan een project gewijd aan Bach. Hij woonde er al vier jaar toen ze in het Duits de korte film Machorka-Muff maakten. Ze verlieten Duitsland in 1968 om in Rome hun eerste film in het Frans te maken, Les yeux ne veulent pas en tout temps se fermer ou Peut-être qu’un jour Rome se permettra de choisir à son tour. En ze woonden zeven jaar in Rome voordat ze hun eerste film in het Italiaans maakten: Fortini/Cani. Nadat Straub gratie had gekregen, verbleven ze weer regelmatig in Parijs. Hoewel al hun films teksten bevatten die door anderen zijn geschreven (volledige werken of uittreksels), is de keuze van deze teksten altijd gebaseerd op ervaringen die hen hebben getekend. En in de loop der jaren droeg de overgang van de ene taal naar de andere bij aan het specifieke van hun benadering van zinsbouw en dictie. Nadat ze bijvoorbeeld hun eerste film in het Frans hadden opgenomen met voornamelijk Italiaanse acteurs, zijn ze de Duitse taal anders gaan benaderen.

Hun films zijn dus in de eerste plaats gericht op mensen die er de taal van begrijpen. In het geval van Chronik der Anna Magdalena Bach, met commentaar buiten beeld, zorgden ze ervoor dat er 5 versies werden gemaakt: een Duitse, Franse, Nederlandse, Engelse en Italiaanse. Deze toespitsing op het luisteren is zeker niet exclusief, eerst Huillet, daarna Straub en zijn medewerkers zorgden ook voor ondertitels. Hoewel het gebruik van een globale communicatietaal indruist tegen de manier waarop deze films werken, nemen we gedeeltelijk onze toevlucht tot Engelse ondertitels om het programma voor meer mensen te ontsluiten, waarbij we iedereen uitnodigen om zeker naar de gesproken talen te luisteren.

Een ander opmerkelijk kenmerk van deze films is de diversiteit in lengte. Hun kortste film duurt 7 minuten (later maakte Straub een film van 2 minuten: La Guerre d’Algérie !) en de langste 132 minuten. Tussen deze uitersten ontvouwt zich een heel scala. Na de dood van Danièle Huillet maakte Jean-Marie Straub geen lange films meer, met uitzondering van Kommunisten dat, na een sequentie op basis van een roman van Malraux, 5 blokken uit eerdere films bevat.

“Stupeur” is een woord dat in veel interviews met de filmmakers opduikt: stilstaan bij wat je opvalt, een schrikbeeld niet uit de weg gaan; door de constructie van films en shots verwondering bieden. Deze “ontzetting” zet de retoriek en haar conventies opzij, heft onze vooroordelen op en zet ons, op gelijke voet, tegenover wat is. Ze laat ons voelen dat de wereld anders zou kunnen zijn en scherpt onze aandacht, onze oren − en onze blik die uitgenodigd wordt door de hele oppervlakte van het scherm.  

Aristide Bianchi

Een programma van CINEMATEK, in samenwerking met Goethe Institut en Courtisane

Met de steun van Région de Bruxelles-Capitale / Brussels Hoofdstedelijk Gewest