Courtisane festival 2019

Notes on cinema
3 April, 2019 - 7 April, 2019
  • SPHINX CINEMA, MINARD, KASKCINEMA, PADDENHOEK, GOUVERNEMENT
  • GENT

Onlangs trok een Frans woord onze aandacht. Een woord dat de criticus Serge Daney gebruikte om Paulo Rocha’s A Ilha dos Amores te beschrijven, een van de films op het festivalprogramma dit jaar waarover we erg verheugd zijn. De film, zo schreef hij, is volmaakt dépaysant, doelend op het gevoel van desoriëntatie of ontregeling dat gepaard gaat met een abrupte verandering van omgeving. Het is een gevoel dat hoort bij een reis die, in plaats van ons te laten kennismaken met een vreemdheid die volkomen herkenbaar en verklaarbaar is, ons het vermogen doet ontdekken om een vreemdeling te worden voor onszelf.

Raúl Ruiz, een andere filmmaker die een prominente plaats heeft in dit programma, beschouwde deze ervaring als kenmerkend voor alle enthousiaste reizigers en zwervers die niet op zoek zijn naar hetzelfde in het andere, maar uitkomen bij de ontdekking van het andere in hetzelfde. Hij noemde die reizigers exotes, een begrip dat hij ontleende aan een andere grote dichter en ontdekkingsreiziger, Victor Segalen, die vastbesloten was om het woord exotisme te ontdoen van zijn associaties met oppervlakkig toerisme en ordinair toeschouwerschap. Hij stelde voor om opnieuw na te denken over de ervaring van blootgesteld te worden aan iets dat ‘buiten’ het geheel van onze gangbare, bewuste, alledaagse gebeurtenissen ligt; iets dat onze gebruikelijke ervaringskaders op de proef stelt. In weerwil van de eisen die uitgaan van geijkte routines en verwachtingen volhardt de exote in de nieuwsgierigheid van zijn blik, verplaatst hij zijn gezichtshoek, laat hij de zekerheden van plaats en identiteit los en wekt hij daardoor het vermogen dat in ons allen huist weer tot leven om ‘op een andere manier te begrijpen’.

Als deze ideeën bij ons weerklank vinden is dat misschien omdat cinema bij uitstek de kunst is die een veelstemmigheid aan verschuivingen aanreikt, tussen het nabije en het verre, tussen de schittering van het leven en de vluchtigheid van schaduwbeelden. Misschien is het omdat de cinemapraktijken die ons het meest beroeren precies degene zijn die ons een gevoel van dépaysement geven; namelijk, het gevoel van niet ‘thuis’ te zijn, in de geneugten van hetzelfde, maar eerder voor werelden te staan die ons verzoeken om precies de relatie tussen het ‘zelfde’ en het ‘andere’ te ondervragen. Waarschijnlijk is dat omdat het voortdurend veranderende cinemalandschap in onze ogen een oneindig aantal onverwachte ontmoetingen en uitdagingen aanreikt aan elke opmerkzame reiziger die zoekt naar ‘het ware reizen’, ooit door Ruiz beschreven als datgene waarin “het enige dat ertoe doet de magische toevalligheden zijn, de ontdekkingen, de raadselachtige wonderen en de verspilde tijd”. (SD)