Er zijn enkele verzen van Bertolt Brecht, uit zijn gedicht An die Nachgeborenen, geschreven in de donkere tijden van 1939, die tegenwoordig steeds vaker worden geciteerd:

Wat zijn dit voor tijden waarin
Praten over bomen haast een misdrijf is
Omdat het stilzwijgen over zoveel verschrikkingen impliceert?

Voor degenen die vele decennia later geboren zijn, klinkt Brechts retorische vraag nog steeds waar, maar met een groot voorbehoud — vandaag zijn we ons er maar al te bewust van dat er ook veel verschrikkingen gebeuren met bomen, en wat hen treft maakt onze eigen benarde situatie zoveel erger. In een gedicht uit 1995 gaf Adrienne Rich al antwoord op de vraag:

... om je in tijden als deze
überhaupt te laten luisteren, is het nodig
om over bomen te praten. 

We moeten over bomen praten om onszelf eraan te herinneren hoezeer we ze nodig hebben. We moeten ons herinneren hoe ook wij deel uitmaken van dit enorme web van interacties en verstrengelingen dat leven heet. Hoe elk organisme, met inbegrip van het menselijk lichaam, wordt gevormd door, en op zijn beurt vorm geeft aan, haar omgeving. En dat menselijke onafhankelijkheid een politieke mythe is, geen biologische realiteit.

Het verborgen leven van bomen, onkruid, planten en bloemen en hun verwevenheid met ons eigen leven loopt als een groene draad door het festivalprogramma van dit jaar. Het is het hoofdthema van Still There Are Seeds to Be Gathered, een serie films die uiteenlopende benaderingen van ‘multi-species entanglements’ verkennen en die inspireren tot een ecopolitiek die is geworteld in zorg, respect en wederkerigheid.

Dit programma is geïnspireerd op het werk van Derek Jarman, die een prachtige tuin creëerde die evenzeer een metafoor was voor herinnering en hoop als een samenspel van aarde en planten — dit alles te midden van een schijnbaar onherbergzame woestenij, waarover een kerncentrale zijn lange schaduw werpt. Toch zorgden Jarman en de verwoeste natuur van het land, de droge huid van de aarde, voor elkaar.

Het werk van Derek Jarman, maar ook dat van Fukuda Katsuhiko, Sammy Baloji en vele andere kunstenaars en filmmakers die op deze festivaleditie aanwezig zijn, herinnert ons eraan dat we het over bomen moeten hebben. Niet in de laatste plaats vanwege wat ze ons kunnen leren over veerkracht en doorzettingsvermogen in het gezicht van constante dreiging. Of, zoals ons in een van de films in het programma wordt meegegeven:

“Wij zijn de redders van de wereld
De mythemakers
De klimaatwerkers
En we zijn getuige
Van de vernietiging om ons heen
En van de koppige hoop van mensen”

Cover image: Pierre Creton, Vincent Barré - 7 promenades avec Mark Brown / Fukuda Katsuhiko - A Grasscutter’s Tale (Photograph by Hatano Yukie) / Elke Marhöfer - Becoming Extinct (Wild Grass)